Niets werkt zo rustgevend als ik een vlak boven het gras jagende velduil mag gadeslaan.
Uilen worden over het algemeen wel aangemerkt als ‘roofvogels van de nacht’, maar voor velduil gaat die vlieger (?) niet op, hij jaagt overdag. Als je geluk hebt kun je hem gedurende lange tijd met de kijker volgen. Met zijn wat trage, diepe vleugelslag maakt hij af en toe vaart om direct daarna weer over te gaan in de voor deze roofvogel zo kenmerkende ‘laag-bij-de-grondse’ zweefvlucht.
Maar laag-bij-de-gronds is velduil (Asio flammeus) allerminst. Hij houdt van open terrein en heeft daarbij voorkeur voor moerasachtige gras- en veengebieden met bosschages en verspreid staande bomen. Hij leidt een zwervend bestaan, waarbij hij soms enorme afstanden aflegt op zoek naar gebieden waar hij voldoende voedsel, dekking en rust vindt. Hij jaagt op woelmuis, veldmuis en aardmuis, maar juist die populaties bereiken slechts om de drie jaar een hoogtepunt. Bij gebrek aan muis, schakelt Asio flammeus over op andere kleine zoogdieren en jonge vogeltjes. In tijden van gunstige voedselomstandigheden verschijnen, als uit het niets, altijd grote aantallen velduilen. Toen zich in Nederland en België in 2014 een piek voordeed in de veldmuizenpopulatie, telde men er vele broedende velduilenparen. Velduil broedt op de grond in een ondiepe kuil waarin tussen de vier en zeven witte eieren worden gelegd.
Alle uilen uit het geslacht Asio hebben veertjes op de kop die lijken op de oren bij zoogdieren. Velduil heeft daardoor wel iets weg van ransuil, maar zijn oorpluimen zijn veel korter en nauwelijks zichtbaar. De ogen in het witte gezichtsmasker hebben vlammende, zwavelgele irissen die wel opgemaakt lijken met asgrauwe oogschaduw. Het typeert de velduil.
Net als zijn verenkleed trouwens, dat overwegend licht geelbruin getint is met op de rug een grof patroon van donkerbruine vlekken. Het biedt de vogel juist op de grond uitstekende camouflage. Zijn borst en buik is witachtig geel met donkere vlekken. In de vlucht vallen de zwart gestreepte vleugelpunten op.
Op de website van de Vogelbescherming lees ik dat velduil op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels genoteerd staat als ‘ernstig bedreigd’. Sinds 2000 zitten de aantallen op een zeer laag niveau. Vrijwel overal neemt de populatie af door verlies van geschikt broed- en foerageerhabitat. Oorzaken zijn vernietiging en ontginning van vochtige gebieden en de modernisering van de landbouw. Onder meer de voedselsituatie speelt de vogels parten. De intensivering van de landbouw heeft de ongeveer driejarige cyclus in de veldmuizenpopulatie nagenoeg stilgelegd. Daarnaast hebben broedende velduilen rust en veiligheid nodig, nestbescherming in agrarisch gebied en geen verstoring door recreatie.
Goed om te onthouden.
De velduil op de aquarel van Astrid van Belle zou je toch zo een kusje willen geven?
Tekst: Jan Smith
Aquarel: Astrid van Belle
